جایگاه زن در جوامع، شاخصی برای سنجش میزان توسعه یافتگی

جایگاه زن در جوامع

شاخصی برای سنجش میزان توسعه یافتگی

یکی از مهمترین معیارها جهت سنجش درجه توسعه یافتگی یک کشور میزان اهمیت و اعتباریست که زنان در آن کشور دارا می باشند. هر چه حضور زنان در اجتماع، فعالتر و مؤثرتر باشد کشور پیشرفته تر و توسعه یافته تر خواهد شد. لیکن میزان نقش و مشارکت زنان در جامعه بویژه در زمینه های اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی تا حد زیادی وابسته به برخورد و نگرش آن جامعه نسبت به زن می باشد. با توجه به ضرورت حضور و مشارکت حقیقی زنان در عرصه های مختلف فعالیت ها، برای تحقق جامعه مدنی، رشد و بالندگی جامعه بانوان کشور و نیز تسریع فرآیند توسعه و محقق شدن عدالت اجتماعی چنانچه به زن به عنوان نیروی فعال و سازنده نگریسته شود قطعا" تأثیر بسیاری در روند توسعه و افزایش کمی و کیفی نیروی انسانی آن جامعه خواهد داشت و بستر مناسب آنان را در تمام صحنه های فراهم خواهد آورد.

دیدگاه های موجود در مورد حق حضور زن در مسایل اجتماعی، بنا به آبشخور فکری آن، متفاوت و در جوامع مختلف فاصله ای به اندازه ی افراط تا تفریط را طی کرده است.

در تفکر فمنیستی، زن بدون هیچ گونه قید و شرطی حق حضور در عرصه های مختلف اجتماعی را دارد و در مقابل در بعضی جوامع این حق محدود و حتی در شرایطی کاملاً سلب می گردد.

جایگاه زن در ایران باستان:

ایرانیان بعنوان یکی از متمدترین اقوام جهان،  جایگاهی بلند و مقامی ارجمند برای زن قائل بودند، بطوریکه آنها را، حتی در بعض جهات بر مردان هم ارجحیت داده اند. ایرانیان نه مثل اعراب زن را مایه ننگ می دانستند و نه مثل یونانیان مظهر عیاشی، بلکه او را موجودی پاک و مقدس میدانستند. در تمدنهای بزرگ ایرانی از مادها و سپس هخامنشی و اشکانی و ساسانی، زن دارای آزادی و مقام و شخصیتی والا در ایران بود بجز در دوره اشکانیان.

در زمان مادها مادر بعنوان بانوی بزرگ ( کدبانو ) در خانه خدمت می کرد، چون هر خانه دارای اجاق بوده که بایستی روشن می ماند و زنان سهم مهمی در برپائی آتش داشته اند، این عمل موجب احترام و شخصیت دهی به زنان می شده است. در این دوره سن و سال بسیار مهم بوده و مردان ریش سفید و زنان گیس سفید بسیار محترم بوده و در صورت میانجیگری بانوئی مسن ، طرفین درگیر علیرغم تمایل، تن به توافق می دادند.

کوروش توجه خاصی به شخصیت زن به عنوان مربی نسل آینده داشت و به دستور او، زنان باردار حق کار کردن نداشتند و برای آنها جیره و حقوق ماهیانه تا هنگام تولد فرزند در نظرمی گرفتند. در الواح و کتیبه های تخت جمشید به زبان میخی ایلامی الواحی بدست آمده که مزد کارگران در آن نوشته شده و به دستمزد زنان کارگر هم اشاره شده است.کوروش  به ناهید که خدای مونث است توجه فراوانی داشت و پس ازفتح بابل معبدی برای ایشتار(ناهید) بنا نمود.

لباسهای مردان وزنان هخامنشی، هر دو گشاد و دارای چینهای فراوان است که از پشت دراز و به زمین کشیده شده است که بافتن و دوختن آنها به عهده زنان بوده است. در مورد آرایش موهای زنان هخامنشی باید گفت که در بعضی نقش ها زنان چادر بر سر دارند و رویهای آنان پوشیده است. زنان متشخص کمتر در نقش ها با سر برهنه دیده می شوند.

در عصر ساسانی تمام زنهای  متشخص  لباس آستین بلند می پوشیدند که نشان از توجه بانوان ایران به حجاب دارد.

در اسناد پازیریک، ملکه ها موهایشان پوشیده است و تاجی کنگره دار بر سر دارند که چادری روی آن کشیده شده است. (این تصاویر نشان از قدمت پوشش و حجاب دارد) ولی زنان ندیمه ای که همراه آنان و پشت سرشان ایستاده اند، با سرهای برهنه و با موهای کوتاه و منظم دیده می شوند که در دست آنها پارچه ای (شاید حوله ) قرار دارد. در دست ملکه، گل لوتوس (نیلوفر) دیده می شود. نیلوفر گل معرفت و خودآگاهی در عرفان شرق است و به اعتقاد آنها لوتوس موجب طول عمر و خوشبختی می گردد.

در نقش های  فراوان تخت جمشید، شوش و پاسارگاد تصویر هیچ زنی مشاهده نمی شود. بعضی از محققین و نویسندگان معتقدند که ایرانیان در دوره هخامنشی با کشیدن نقش زن مخالف بودند که شاید این مسئله به حجب زنان و یا تعصب مردان آن عصر مربوط باشد. البته در وسایل شخصی و خصوصی ( مثل مهرها، مهره ها ) نقش زنان فراوان است و حتی هرودت می گوید که به دستور داریوش، مجسمه طلائی زنش ساخته شده است.

 درآئین زرتشت یک روز ازسال به اسم روز زن نامگذاری شده است. روز پنجم اسپندارمد «اسفند» را عید زنان می گفتند که در آن مردان باید برای زنان هدیه ای ارزنده گرفته و به آنها تقدیم کنند.   

در کتاب مقدس زرتشتیان (اوستا) هیچ مردی از لحاظ اخلاقی و مذهبی بر زنان ارجحیت ندارد و شعار اصلی زرتشتیان یعنی گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک برای مردان و زنان توصیه شده است. خصایل زن خوب، پارسا و با عفت شعار اصلی زرتشتیان بوده است.

جایگاه زن در اسلام:

یکی از عالی ترین برنامه های اسلام که این دین را سرآمد تمام ادیان قرار داده است، از بین بردن تمام بی عدالتی نسبت به زن بوده است. اسلام بنیان برتری طلبی های قومی، نژادی، جنسی و مالی را ویران نمود و تمام انسان ها از مرد و زن، غنی و فقیر، عرب و عجم، سیاه و سفید، و زشت و زیبا را در یک صف قرار داد.

این دین آسمانی تنها ملاک برتری را تقوا و ارزش های معنوی و فضائل اخلاقی دانسته است. خداوند متعال می فرماید: «یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی وجعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم» «ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید، گرامی ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست»

از طرف دیگر، هدایت تشریعی، عام و گسترده است و به گروه خاصی اختصاص ندارد و هر کس می تواند از این دریای رحمت الهی حظ و بهره ای ببرد و راه تکامل و سعادت خویش را هموار سازد. خداوند متعال می فرماید: «انا هدیناه السبیل اما شاکرا واما کفورا» «ما راه را به او (انسان) نشان دادیم، خواه شاکر باشد یا ناسپاس.» پس اختلاف در جنسیت نمی تواند مانعی برای تکامل باشد.

شهید مطهری رحمه الله پیرامون این موضوع چنین می گوید: «اسلام در سیر من الخلق الی الحق یعنی در حرکت و مسافرت به سوی خدا هیچ تفاوتی میان زن و مرد قائل نیست»

نمونه های تاریخی، گواهی صادق بر این مدعاست. در طول تاریخ، زنان بسیاری بوده اند که قله های ترقی را در نوردیده و به عنوان زنان نمونه و الگو معرفی شده اند. «ضرب الله مثلا للذین ءامنوا امرات فرعون اذ قالت رب ابن لی عندک بیتا فی الجنة ونجنی من فرعون وعمله ونجنی من القوم الظالمین ومریم ابنت عمران التی احصنت فرجها» «خداوند برای مؤمنان به همسر فرعون مثل زده است در آن هنگام که گفت: پروردگارا خانه ای برای من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش. و همچنین مریم دختر عمران که دامان خود را پاک نگه داشت»

همچنین زن می تواند به مقام و منزلتی برسد که غضب و رضایت او غضب و رضای الهی را در پی داشته باشد، چنان که در حدیثی از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله درباره حضرت فاطمه علیها السلام آمده است: «ان الله لیغضب لغضب فاطمة ویرضی لرضاها; همانا خداوند از غضب فاطمه غضبناک و از خشنودی او خشنود می شود.

 با توجه به نگاه ویژه به زنان در فرهنگ اسلامی-ایرانی لازم است در انتخاب های خود مخصوصا انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا به این موضوع توجه خاص داشته باشیم و در آرا خود سهمی را نیز برای آنان در نظر بگیریم.